|
| |
DUULLAANKII BANII SULAYM
Markuu
dhammaaday dagaalkii Badar, oo ahaa dagaalkii ugu horreeyey oo ay isaga hor
yimaadeen xaqa iyo baadilka. Allaahna uu nasrigiisa siiyey dadkii muslimiinta
ahaa, carab oo dhanna ay ogaatay xoogga iyo awoodda muslimiinta iyo in ay yihiin
awood khatar ku ah iyaga, haddii aan laga hor teginna ay mandiqada oo dhan
qabsanayaan, ayaa waxaa bilaabmay naceyb iyo cadaawad loo hayo muslimiinta.
Qabiil walba oo ka mid ahaa mushrikiinta carabta iyo yahuudda wuxuu ku fekerayey
sidii uu uga hortegilahaa islaamka.
Waxaa hormood u ahaa cadowtinimadaas reer Makka, oo iyagoo awalba u ciil
qabay Nabiga SCW iyo asaxaabiisa, haddana dharbaaxo xumi ku soo dhacday Badar,
halkaas oo ay ku waayeen madaxdoodii iyo raggoodii khatarta ahaa. Dadkii Makka
ku noolaa waxaa quluubtooda buuxiyey nacayb iyo colaad ay u hayaan islaamka iyo
muslimiinta. Sidoo kale saddexdii qabiilo ee yahuudda ahaa oo degganaa Madiina
waxa ay la guuxayeen nacaybka islaamka, qabiil ka mid ihi nacaybkaas islaamka
wuuba muujistay. Waxaa degganaa baadiyaha iyo magaalooyinkii ku hareereysnaa
madiina.
Rasuulka SCW iyo asxaabtiisa waxa uu go’aankoodu ahaa in ay u beerdhigaan
cid walba oo islaamka soo milicsata, waxa ayna ka hor tegi jireen cid walba oo
duullaan soo abaabusha damacdana in ay muslimiinta dhib u geysato. Rasuulkuna
SCW markuu maqlo qolo soo hub urursanaysa duullaan ayuu qaadi jirey oo meesheeda
ayuu ugu tegi jirey. Sidaa darteed Rasuulku SCW markuu ka soo laabtay Badar oo
uu joogey 9 cisho ayaa wardoonkii Madiina wuxuu u soo gudbiyey in qabiilka la
yiraahdo banii Suleym oo ka mid ahaa reer Qadafaan uu u diyaarinayo ciidankiisii
sidii uu duullaan ugu soo qaadi lahaa Madiina. Rasuulku SCW markuu maqlay
arrinkaas wuxuu kaxaystay ciidan dhan 200 oo nin oo gaadiidkoodii iyo hubkoodii
wata, Madiinana wuxuu madax uga dhigay Cabdullaahi ibnu ummi Maktuum.
Rasuulka SCW iyo ciidankiisii waxay gaareen meesha la yiraahdo Kudru oo ay
reer banii Suleym degganaayeen. Reer banuu Suleym markii ay maqleen Rasuulka SCW
iyo ciidankiisi ayey kala carareen, waxayna toggii ay deganaayeen uga tageen 500
oo geel ah. Rasuulka SCW iyo ciidankiisiii waxay goobtii degganaayeen saddex
beri, ka dibna way soo laabteen iyagoo geelii soo kexeystay. Rasuulku SCW wuxuu
geelii ka bixiyey khumuskii, afartii boqol ee soo hartayna wuxuu u qaybiyey
ciidankiisii oo 200 nin ka koobnaa, sidaas darteed nin walba waxaa ku soo
hagaagay 2 neef oo geel ah. Waxaa kale oo Rasuulku SCW soo qafaashay wiil la
oran jirey Yasaar, wuuna xoreeyey, ka dibna Rasuulku SCW Madiina ayuu ku soo
laabtay.
SHIRQOOLKII RASUULKA SCW LALA DAMCAY
Markii uu jab ku soo dhacay mushrikiintii qureysh (dagaalkii Badar), waxaa
Makka buuxiyey colaaddii Rasuulka SCW maxaa yeelay odeyaashoodii ayuu (dagaalkaas
ku) laayey, Haddaba maalin maalmaha ka mid ah ayaa waxaa guri wada fariistay
Safwaan binu Umaya, oo aabihiis iyo walaalkiis Badar lagu dilay, iyo Cumayr binu
Wahab Al-jumuxi, oo ka mid ahaa dadkii aad u dhibi jirey Rasuulka SCW iyo
asxaabta, wiilkiisii Wahab binu Cumayrna lagu qafaashay Badar.
Waxay labadaa nin ka sheekeysteen dadkii Badar lagu laayey ceelka lagu
gurey, markaas ayaa Safwaan yiri “Ilaah baan ku dhaartaye nolosha iyaga ka
dambaysaa nolol maaha”, Cumayr ayaa markaas yiri “run baad sheegtay, Ilaah baan
ku dhaartaye haddii aysan jirin deyn la igu leeyahay oo cid iga gudeysaa aysan
jirin iyo ciyaal aan rafaad uga baqayo gadaashay, rukuubkayga ayaan fuuli lahaa
ilaa aan Maxammed u tago oo dilo, arrin aan ku cudurdaartana waan haystaa oo
wiilkaygii ayey qafaasheen”. Safwaan ayaa markaa jeclaystay fikraddaas wuxuuna
yiri “deyntaadu waa dusheyda oo anigaa kaa gudaya, ciyaalkaaguna ciyaalkayga
ayey la noolaanayaan, inta ay nool yihiinna wanaag ayaan u samaynayaa”. Cumayr
wuxuu yiri “qari go’aankeenna”, Safwaanna wuxuu yiri “waa yahay”.
Cumar seeftiisii intuu qaatay oo rakuubkiisi fuulay dhaqaaqay ilaa uu
Madiina ka tegey. Ka dib isagoo hashiisii masaajidka agtiisa ku aruminaya ayaa
waxaa arkay Cumar binu Khadhaab oo koox muslimiinta ka mid ah la sheekaysanayey,
markaasuu yiri “eygaan Cumayr oo cadowga Ilaahay ah wax aan shar ahayn lama
imaan”, ka dibna wuxuu cumar u tegey Nabiga SCW oo ku yiri “Nabigii Allow, kani
waa cadowgii Ilaahay ee Cumayr oo seeftiisii jeeniqaarsan”. Markaas ayaa
Rasuulku SCW yiri “ii soo daaya”. Cumar ayaa u tegey isaga oo seeftiina dharka u
saaray, rag muslimiinta ka mid ahna ku yiri “iila geeya Rasuulka SCW oo agtiisa
fariisiya, kana digtoonaada aammin ma ahane”. Markii la soo geliyey oo uu
Rasuulku SCW arkay Cumar oo wada ayuu yiri “soo daa Cumarow, war Cumery soo
dhowow”, markaasuu Cumeyr soo dhawaaday wuxuuna yiri “subax wanaagsan”, Rasuulku
SCW wuxuu ugu jawaabay “Ilaahay wuxuu nagu karaameeyey salaan ka kheyr badan
salaantaada Cumayrow, waana salaant Ehlu-jannaha”, Ka dib Rasuulku SCW wuxuu
yiri “maxaad u timid Cumayr?”, wuxuu yiri “waxaan u imid in aad ii soo deysaan
wiilkayga aad soo qafaalateen”. Rasuulku SCW wuxuu yiri “maxay tahay seeftan aad
qoorta ku wadato?”, Cumayr wuxuu yiri “Allaah ha hoojiyo seefo, ma wax bay noo
tareen”. Rasuulku SCW wuxuu yiri “runta ii sheeg maxaad u timid?”, wuxuu yiri
“arrintaas ma ahane wax kale uma imaan”. Markaas ayaa Rasuulku SCW wuxuu yiri
“adiga iyo Safwaan baa qol fariistay, waxa aadna ka sheekaysateen dadkii godka
lagu guray ee qureysheed, waxaad markaa tiri “haddaan deyn la igu lahay,
ciyaalna ii joogin, waan bixi lahaa ila aan Maxammed soo dilo”, Safwaan ayaa
markaa dusha saartay deyntaadii iyo ciyaalkaagii si aad aniga ii disho, Allaahna
waa kala fogeeyey aniga iyo arrinkaas”. Cumayr wuxuu yiri “waxa aan qirayaa in
aad tahay Rasuulkii Allaah, waxaannuna ahayn Rasuulkii Allow kuwo kugu beeniya
in khabar samada kaaga yimaado, waxyina kugu soo dego, arrintaanna cid kale
nalama ogeyn aniga iyo Safwaan, Ilaah baan ku dhaartaye waxa aan ogaadey Allaah
ma ahne cid kale in aysan warkaan kuu keenin, Alle ayaa mahad leh Allihii
islaamka igu hanuuniyey, socodkaanna ii soo waday”, dabadeedna tawxiidkii ayuu
qiray. Markaas ayaa Rasuulku SCW ku yiri asxaabtii “fahamsiiya walaalkiin
diintiisa qur’aankana u akhriya, maxbuuskiisana u sii daaya”.
Ninkii Safwaan ahaa, oo Cumayr ay ballanta isku ogaayeen, wuxuu reer Makka
ku dhihi jiray intuu Cumayr maqnaa “ku bishaaraysta dhacdo imaan doonta dhowaan
oo idin hilmaansiin doonta dhacdadii Badar”. Wuxuuna dadka socotada ah ee
Madiina ka yimaada weydiin jirey Cumayr iyo xaaladdiisa ilaa markii dambe loo
soo sheegay in Cumayr islaamay. Safwaan wuxuu markaas ku dhaartay in uusan
Cumayr dib dambe ula hadlin, waxna tarin. Ka dib wuxuu Cumayr Makka ku soo
laabtay, isagoo soo islaamay, wiilkiisiina loo soo daayey, wuxuuna Makka ka
bilaabay dacwo uu dadka islaamka ugu yeerayo, dad badan ayaana gacantiisa ku
islaamay.
BALLAN KA BIXII YAHUUDDII REER BANII QAYNUQAAC
Sida aan soo marnayba Rasuulku SCW markii uu Madiina u soo hijrooday wuxuu
heshiis la saxiixday saddexdii qabiilo ee yahuudda ahaa ee la kala oran jirey:
Banii Qaynuqaac, Banii Nadiir iyo Banii qureyda. Heshiiskaa waxaa ka mid ahaa in
Madiina nabad loogu wada noolaado oo aan la isku xadgudbin. Sidaa darteed
Rasuulka SCW iyo asxaabtiisa oo caan ku ahaa in aysan ballanta ka bixin,
haddiise looga baxo ka ficilo qaata, waxa ay siduu ahaa u ilaaliyeen heshiiska,
laakiin yahuudda oo weligeedba lagu yaqaannay ballan darro, khiyaamo iyo dhagar,
kama aysan suulin sifadoodaas, waxayna intaas muslimiinta u maleegayeen shirqoo
iyo dhagar, iyagoo weliba dacaayado ka fidinaya muslimiinta, tashwiishna ku
furayey. Waxaana dhagartoodii ka mid ahaa: nin la oran jirey Shaas binu Qays, oo
ahaa odey yahuudi ah, ayaa soo maray koox ansaar ah oo meel wada fadhida,
markaas ayuu ka carooday wanaagga iyo jacaylka uu islaamku dhexdooda dhigay
labadii qabiil (Aws iyo Khasraj) oo muddo dheer cadaawad iyo dagaal ka dhexayn
jirey, markaas (ayuu) yiri “jamac baa ku kulmay magaaladaan, Ilaah baan ku
dhaartaye la joog nooma ahaanin haddii ay arrin ku kulmaan”, wuxuu markaas la
hadlay wiil yar oo yahuudi ahaa oo la socday kuna yiri “u tag nimankaas oo la
fariiso, waxaadna xusuusisaa maalintii Bucaath iyo wixii ka horreeyey, una tiri
gabayadii ay isu tirin jireen”. Wiilkii meeshii ayuu tegey sidii ayuuna sameeyey.
Markaas ayaa raggii meesha joogey sheydaan simbiririxeyey, waxaana qaadday
ficiladii qabiilka ilaa ay arrintii ka hadleen oo ka doodeen, isuguna faanee,
ayna isu istaageen laba nin oo labada qabiil kala ahaa oo midkood kii kale ku
yiri “haddii aad doontaan iyadii (Bucaath) ayaan soo celineynaa”. Dabadeedna
labadii kooxoodba way caroodeen, waxayna dheheen “ballan aanu samaysanno”. Ka
dibna waala isku hub doontay.
Arrintii ayaa gaadhay Rasuulka SCW, markaas ayuu si degdeg ah u soo baxay
isaga oo ay la socdaan koox asxaabtiisa ka mid ah, markuu u yimid raggii isku
hub doontay ayuu ku yiri “muslimiiney Allaah, (Allaah), war ma habarwacashadii
jaahiligaad (ku dhaqaaqdeen) aniga oo idin dhex jooga, ka dib markuu Allaah idin
hanuuniyey oo idin sharfay, idinkana gooyey arrintii jaahiliga, oo idinka
koriyey gaalnimo, quluubtiinnana isku soo dumay”. Markaas ayey raggii ogaadeen
in uu sheydaan simbiririxiyey oo ay arrintaanu ahayd makrigii (dhagartii)
cadowgooda. Ka dibna way ooyeen, waana is mucaanaqeeyeen (marxabeeyeen).
Dabadeedna Rasuulka SCW ayey soo raaceen iyagoo Ilaahay ka badbaadiyey fitnadii
sheydaankii Shaas binu Qays, oo ka mid ahayd khiddadihii ay yahuuddu muslimiinta
la rabeen.
Yahuudda oo mar walba isku dayeysey in ay qas iyo fitno ka dhex riddo
muslimiinta waxay kaloo samayn jireen in qaarkood islaamka qaataan subixii,
galabkiina ka baxaan iyagoo ujeeddadoodu tahay in ay muslimiinta ku beeraan
shaki, islaamkana laga baxo. Arrintaasna Allaah isagoo tilmaamaya wuxuu yiri:
((WAXAY DHEHEEN KOOX EHELU KITAABKA KA MID AH “RUMEEYA KII LAGU SOO DAJIYEY
KUWA (XAQA) RUMEEYEY (QURAANKA) MAALINKA GALINKIISA HORE KUNA KUFRIYA
AAKHIRKIISA, WAXAY MUDDAN YIHIIN (HADAAD SAAS SAMAYSAAN) INAY KA NOQDAAN (ISLAAMKEE)
(AMA GAALOOBAAN)”. (Suuratu Aali-Cimraan 72).
Sidoo kale waxa ay samayn jireen in ay maciishadda ku ciriirshaan qofka
islaamka qaata, oo haddii ay deyn ku leeyihiin way ku dhibi jireen, haddii uu
deyn uga baahdana way u diidi jireen, haddii uu deyn ku leeyahayna way u diidi
jireen, waxayna ku dhihi jireen “waxaa deyntaada guditaankeedu na saarnaa intii
aad diintaadii ku jirtey, haddii aad mar iilatay waxba naguma lihid”.
Arrimahaas iyo kuwo la mid ah ayey yahuuddu samayn jireen intii Badar ka
horreysey iyagoo ku hoos gabbanaya heshiiskii Rasuulka SCW, Rasuulka SCW iyo
asxaabtiisuna intaas oo dhan waa ay sabraayeen waxa ayna ku dadaalayeen
hanuuninta yahuudda iyo in ay xaqa qaadato, waxaa kale oo ay ilaalinayeen
heshiiskii ay la galeen yahuudda oo ahaa in Madiina nabad loogu wada noolaado.
Yahuuddu markii ay arkeen nasriga iyo guusha Ilaahay uu muslimiinta siiyey
dagaalkii Badar waxa ay bilaabeen xiqdi iyo xaasdnimo ay ka xun yihiin guusha
muslimiinta. Waxaana saddexdii qabiil ee yahuudda ahaa ugu sii dhib badnaa reer
bani Qaynuqaac, oo ahaa nimankii ugu horreeyey ee ballanta buriyey. Reer banuu
Qaynuqaac waxay ay degganaayeen gudaha Madiina, waxayna ku dheereeyeen sancada
iyo birta oo waxay samayn jireen hubka iyo qalabka dagaalka isla mar ahaantaasna
iyaga ayaa saddexdaas qabiil ee yahuudda ah ugu geesisanaa. Ciidankooda dagaalku
wuxuu gaarayey ilaa 700 oo nin.
Rasuulku SCW, markii uu arkay xadgudubka iyo qooqa ay yahuuddu waddo siiba
reer banuu Qaynuqaac, ayuu yahuuddii oo dhan ku kulmiyey suuqii reer banuu
Qaynuqaac oo ku yiri “yahuudeey islaama inta uusan idinku dhicin waxa ku dhacay
qureysh”, markaas ayey dheheen “Maxammedow yeysan naftaadu kugu kedinin diliddii
aad dishay odeyaashii qureysheed oo ahaa duqow aan dagaalka aqoonin, haddaad
annaga nala dagaashana waxa aad ogaanaysaa in aan rag nahay, annaga oo kalena
aadan hore ula kulmin”. Allaah isagoo arrintaa tilmaamaya wuxuu yiri:
(( WAXAAD KU TIRAAHDAA (NABIYAW) KUWA GAALOOBAY WAA LA IDINKA QAALIB NOQON,
WAXAANA LA IDIN KU KULMIN JAHANNAMO, IYADAANA GOGOL U BAAS LAHAATAY)), (Suuratu
Aali-Cimraan 12).
Ka dib Rasuulku SCW wuu qariyey caradiisii, wayna u sabreen isaga iyo
asxaabtiisuba, laakiin arrintaasi waxa ay reer banuu Qaynuqaac u siyaadisay
dulmi, qooq iyo in ay qasaan magaaladii Madiina.
Ibnu Hishaam wuxuu ka weriyey Abii cawn in haweeney carab ah ay la soo
gashay badeeco suuqi reer banii Qaynuqaac, waxayna ag fariisatay nin wax u
sancaynayey. Yahuuddii waxay isku dayeen in ay haweentaa wejiga ka feydaan,
iyaduna way diiddey, markaas ayaa mid ka mid ahaa (Yahuuda) maradeeda dacalkeeda
ku xiray dhabarkeeda iyada oo aan ogeyn. Markii ay istaagtay ayey cawradeedii
feydantay, qosol ayey iyagiina la daateen, haweentii waa ay qaylisay. Waxaa
arrintii ka xanaaqay nin muslim ah wuxuuna dilay yahuudigii ficilkan sameeyey,
yahuuddiina waxay dileen ninkii muslimka ahaa, ka dib muslimiintii way isu
habarwacdeen.
Rasuulku SCW wuxuu la soo baxay ciidankiisii, Madiinana wuxuu madax uga
dhigay Abaa Lubaaba binu Cabdi-mundir, calanka guud ee muslimiintana wuxuu u
dhiibey Xamsa ibnu Cabdimudhalib.
Maalin Sabti ah oo bisha Shawaal ay kala bar ahayd, sannadkii 2aad ee
hijriga, ayuu Rasuulku SCW ciidankiisii kexeeyey ilaa uu ka gaaray degaankii
reer banuu Qaynuqaac.
Markii ay reer banuu Qaynuqaac arkeen Rasuulka SCW iyo ciidankiisa, waxay
galeen dhufeysyadoodii. Rasuulka SCW iyo ciidankiisiina way isku hareereeyeen.
Markii 15 beri lagu hareeraysnaa oo la dul degganaa, noloshiina ciriiri ku
noqotay, quluubtoodiina uu Ilaahay argagax ku ridey, ayey is dhiibeen.
Ka dib isagoo Rasuulku SCW doonaya in uu reerkaas abaalkooda marsiiyo, ayaa
waxaa istaagay Cabdullaahi ibnu Ubay ibnu Salool, oo munaafaqii aan ka soo
hadalnay ahaa, wuxuuna Rasuulka SCW ku ilxaaxiyey in uu nimankaas iska daayo,
wuxuuna yiri “Maxammed hagaaji gargaarayaasheda” waayo qabiilkiisa Khasraj iyo
binu Qaynuqaac ayaa xulufo ahaa jirey islaamka ka hor. Rasuulku SCW wuu ka
jeedsaday hase yeeshee Cabdullaahi arrintii wuu ku soo celceliyey, wuxuuna
gacanta geliyey canbuur bireedka Rasuula SCW jeebkiisa. Rasuulku SCW intuu aad u
carooday oo wejigiisii madoobaaday ayuu yiri “i sii daa, war hooggaagee i sii
daa” hase ahaatee munaafaqaasi waa diidey oo arrintiisii buu ku adkaystay isagoo
oranaya “ma jirto Ilaah baan ku dhaartaye ku sii dayn maayo ilaa aad wanaajisid
xulafadeyda, Afar boqol oo seefle iyo Sadex boqol oo canbuur biredle ah oo
weligood iga difaaci jiray guduud iyo madow (carab iyo cajam), miyaad maanta hal
mar layneysaa. Ilaah baan ku dhaartaye waxa aan ka baqayaa halaag”. Ka dib
Rasuulku SCW wuu u sii daayey laakiin wuxuu amray in ay Madiina ka guuraan.
Markaas waxa ay u guureen dhinaca Shaam in kasta oo qaar kamid ahaa ay khaybar u
guureen, maalkoodiina waxa la wareegay muslimiinta. Qaniimadii waxaa madax looga
dhigay Maxammed binu Maslama.
  
| |
Home
Up
Qur'aan Self-Study
Islamic
Links
Isfa Online Academy
Sheekhdirir.com
Houseofquran.com
Duruus
Daarulcilmi.com
|
